Odkryjmy Jaszowiec Na Nowo

Sześćdziesiąt lat temu rozpoczęła się wielka inwestycja, polegająca na realizacji w dolinie Jaszowca modernistycznego, spójnego koncepcyjnie oraz wkomponowanego w dziką górską przyrodę kompleksu wypoczynkowego z niebanalną architekturą.

Było to bezprecedensowe przedsięwzięcie w Polsce, oferujące wczasy skierowane nie tylko do pionów kierowniczych i administracyjnych, ale także do zwykłych robotników! W siermiężnych czasach PRL Jaszowiec stanowił synonim dobrobytu i luksusu. Trzy rodzaje ośrodków wypoczynkowych, zwanych, ze względu ich bryły architektonicznej, gronowcami, liniowcami i punktowcami, spinało w samym środku doliny centrum kulturalne, usługowe oraz handlowe.

To tam toczyło się życie nocne, tam można było nabyć każdy produkt oraz wykonać elegancką ondulację bądź manicure w salonach piękności na miarę ówczesnej epoki. Szusowano na nartach i sankach, a także grano do nocy w karty w spowitej kłębami dymu papierosowego klubokawiarni. Wszystko było jak w bajce… I nagle nadeszły transformacje ustrojowe w Polsce.

Zakłady pracy w pierwszej kolejności zaczęły pozbywać się domów wczasowych jako zbędnego balastu w nowych kapitalistycznych warunkach. Tylko cztery z siedemnastu domów wypoczynkowych pozostają do dziś w tych samych rękach. Inne znalazły nowych właścicieli lub popadły w ruinę, a jeszcze inne zniknęły z powierzchni ziemi. Dziś już mało kto w Ustroniu pamięta ośrodek zdrowia z Jaszowcu, część kompleksu, mającą formę oszklonego domu atrialnego. Jeszcze mniej osób potrafi zlokalizować w terenie tętniące ongiś życiem Centrum. W pamięci zacierają się dawne nazwy ośrodków wczasowych i tylko starzy górnicy i hutnicy wspominają z rozrzewnieniem czasy prosperity Jaszowca.

Nasz projekt „Odkryjmy Jaszowiec na nowo” poprzedziły badania wśród ustrońskiej społeczności, które wykazały, jak mało respondentów pamięta, w jakim celu ów kompleks powstał. Ma on opinię wymarłego miasteczka, utopijnej wizji decydentów z czasów PRL. Dlatego podjęliśmy wyzwanie w postaci wykonania 4 dużych tablic informacyjnych, umiejscowionych w przestrzeni Jaszowca, zaprojektowanych w syntetyczny, przejrzysty i poprawny merytorycznie sposób. Utworzą one Szlak Modernistycznej Architektury Jaszowca, adresowany zarówno do mieszkańców, wczasowiczów, jak i weekendowych odkrywców.

I tu spotkaliśmy się z entuzjastycznych odzewem osób, które pracowały w Jaszowcu i udostępniły nam zdjęcia obiektów. Nawet tych, o których myśleliśmy, że w ogóle nie powstały! Pocztą pantoflową rozeszła się wiadomość, iż ktoś nareszcie stara się wyciągnąć Jaszowiec z mroku zapomnienia. Szlakowi towarzyszą spotkania popularyzujące, przeprowadzane wśród lokalnej społeczności. I tu kolejne zaskoczenie. Okoliczne dzieci wykorzystywały ruiny jaszowieckich ośrodków jako fascynujące miejsce zabaw i eksploracji, chociaż nie miały pojęciach, na zgliszczach czego się znajdują. W pełen emocji sposób opowiadały nam o przygodach, których tam doświadczały. Dzięki naszemu projektowi dowiedziały się, z jaką historią wiążą się te miejsca.

Zorganizowany przez nas spacer w dolinę Jaszowca był zatem obustronnie korzystny – my przekazaliśmy cenną wiedzę, a uczestnicy – ogromny ładunek emocji. Musimy być czujni. Niemal na naszych oczach zniknął z powierzchni ziemi dawny pawilon poczty w Jaszowcu z piękną mozaiką z motywem socrealistycznych gołębi pocztowych. Niechaj projekt „Odkryjmy Jaszowiec na nowo” stanie się pewnego rodzaju marką, mającą zdolność ochrony poprzez wiedzę. Gdyż bez odpowiedniej wiedzy oraz informacji wkrótce zniknie całe nasze dziedzictwo kulturowe.

Dziękujemy wszystkim osobom zaangażowanym w realizację projektu.
Partnerzy lokalni: Powiat Cieszyński, gminy: Chybie, Goleszów, Hażlach, Skoczów, Ustroń, Wisła, Bank Spółdzielczy w Cieszynie, Bank Spółdzielczy w Skoczowie, Bank Spółdzielczy w Jastrzębiu-Zdroju, Gascontrol Polska, SCI.24.PL.